Voor het eerst in de geschiedenis van ZIEN, is een artikel ingesproken door Richard Spijkers om de mensen met een visuele beperking hierin ook tegemoet te komen. U luistert te tekst hieronder.
Shrek de musical!
Op een zaterdag in mei stapte ik de trein in voor een bijzondere reis naar het moeras van Shrek. Shrek de musical vertelt het verhaal van de oger Shrek die vredig in zijn moeras leeft totdat Heer Farquaad alle sprookjesfiguren uit zijn rijk verbant. Shrek’s rustige leven wordt ruw verstoord en daarom gaat hij verhaal halen bij Heer Farquaad. Onderweg hiernaartoe ontmoet hij een praatgrage ezel, die zijn reismaatje wordt. Shrek sluit namelijk een deal met Heer Farquaad: als hij prinses Fiona redt uit haar toren en naar hem toe brengt dan krijgt Shrek zijn geliefde moeras terug. Een spannend verhaal vol humor en onverwachte wendingen volgt.
Wat deze reis extra bijzonder maakte, is dat ik dit verhaal heb mogen ervaren door de ogen van iemand met een visuele beperking. Tijdens de eerste akte heb ik bijvoorbeeld mijn ogen dicht gedaan. Ik merkte dat ik minder gevoel kreeg voor de samenkomst van de verschillende theatrale elementen, maar dat ik me wel beter ging focussen op de verschillende stemmen en geluiden. Tijdens de tweede akte hield ik mijn ogen open en zette ik mijn bril af. Het scherpe beeld vervaagde naar een verzameling vlekken. Zo werd Fiona bijvoorbeeld een groene vlek, vanwege haar groene jurk, of viel Ezel in zijn grijze pak een beetje weg in de achtergrond.
Dat ik mijn reis door het moeras op deze bijzondere manier heb mogen ervaren komt door het prachtige werk van Stichting Komt het Zien. Stichting Komt het Zien maakt theater toegankelijk voor mensen met een visuele beperking, door het aanbieden van live audiodescriptie tijdens en een ‘meet en feel’ voorafgaande aan de voorstelling. Ze geven slechtziende en blinde mensen de mogelijkheid om gewoon even mee te kunnen bewegen in de samenleving en samen met hun familieleden theater te kunnen beleven.
De naam van de stichting vindt haar oorsprong in het circus. Arlette Hanson, oprichter en huidig directeur van Stichting Komt het Zien, is haar loopbaan namelijk begonnen als directeur van een winter circus. In die functie werd ze in 2013 benaderd door een blindenschool, omdat die graag een bezoekje wilde komen brengen aan haar circus. In eerste instantie wees ze hen af. Een visuele theatrale vorm zoals het circus lijkt namelijk geen plek voor slechtziende en blinde kinderen. Echter zette deze afwijzing haar aan het denken, want hoe mooi zou het zijn als ook deze kinderen en volwassenen de mogelijkheid krijgen om circus en theater te kunnen bezoeken. Arlette begon zich te verdiepen in deze doelgroep en haar behoeftes. Na vele gesprekken met verschillende blindenorganisaties en mensen met een visuele beperking, werd in 2014 de Stichting Komt het Zien opgericht. Enkele jaren later verliet Arlette het circus, om zich volledig te kunnen wijden aan het toegankelijk maken van theater voor mensen met een visuele beperking.
In het theater: De Meet en Feel
Terug naar het moeras. De kleine groep slechtziende en blinde mensen met hun familieleden werd naar een kleine zaal begeleid voor de ‘feel’ met de kostuums uit de musical Shrek. Twee teamleden van Van Hoorne Studios vertelde er kort wat over, om ze vervolgens aan ons te laten voelen. We maakten kennis met de grijze fluffy stof van het Lelijke Eendje, het rubbere oger hoofd van het kind en de zachte harige grijze stof van het pak van de Ezel. Ook mochten we voelen aan het Koekemannetje en de tuniek van Shrek. Arlette vertelde me naderhand dat de ‘feel’ is ontwikkeld uit de gesprekken die ze met slechtziende en blinde mensen heeft gevoerd tijdens haar onderzoek. Het voelen van de kostuums (en in sommige gevallen ook het decor) geven mensen met een visuele beperking namelijk een beter beeld bij wat ze gaan zien in de voorstelling.
Na de ‘feel’ verhuisden we naar de grote zaal voor de ‘meet’ met de acteurs. We luisterden naar de soundcheck van het slotnummer I’m a believer, waarna de hoofdrollen zich om beurten voorstelden. Hierbij benoemden ze wie ze waren, welke rol ze speelden en gaven ze als personage hun eerste tekstregel en zanglijn. Het ontmoeten van de acteurs vooraf maakt het voor mensen met een visuele beperking makkelijker, om tijdens de voorstelling de verschillende stemmen te herkennen en sneller een plek te kunnen geven in het verhaal.
Iemand uit de groep bij Shrek noemde de ‘meet en feel’ een voorrecht. Ik vroeg aan Arlette of het ook echt een voorrecht is. Ze benadrukte direct dat deze informatie vooral functioneel is. Het kennismaken met de kostuums en de stemmen van de acteurs is voor mensen met een visuele beperking nodig om de voorstelling goed te kunnen begrijpen. Met een kleine kanttekening dat de productie te alle tijde voorgaat. Desondanks zie ik een grote waardering voor hun werk bij producenten en acteurs. Ook als het schema een strakke planning volgt, wordt er toch ruimte gemaakt om de stemmen te laten horen, zo ook deze dag bij Shrek.
In het theater: De Live Audiodescriptie
De voorstelling begint. Iedereen met een visuele beperking heeft bij aankomst in het theater een audiokastje ontvangen, waardoor ze gedurende de voorstelling de live audiodescriptie kunnen volgen. Angelique van Lieshout, de blindentolk bij Shrek, geeft me kort een kijkje in haar keuken.
De live audiodescriptie is een vertaling van het beeld door de ogen van de blindentolk. Angelique vertelt dat ze in haar beeldvertaling bewust kiest welke details ze moet vertellen om het verhaal te volgen en hoe deze details zich presenteren in het beeld. Denk bijvoorbeeld aan het moment dat Fiona voor het eerst kennismaakt met het gezicht van Shrek. Haar idee van haar droomprins valt in duigen als ze zijn gezicht ziet. De afkeer op Fiona’s gezicht is een noodzakelijke uitdrukking om het verhaal verder te kunnen volgen en wordt daarom genoemd in de beeldvertaling.
De beeldvertaling wordt volledig afgestemd op de voorstelling. Angelique vertelt dat ze voor het maken van een beeldvertaling vooraf de voorstelling gaat bezoeken om een indruk te krijgen van de kleuren, het ritme en de taal van de voorstelling. Ook bestudeert ze het script en een registratie. Op deze manier kan ze ervoor zorgen dat ze exact aansluit op de voorstelling en de juiste informatie verwerkt in haar beeldvertaling. Om dit proces in goede banen te leiden hebben al deze blindentolken een theaterachtergrond.
Ik vond het heel bijzonder om de voorstelling te mogen ervaren met live audiodescriptie. In de eerste akte merkte ik bijvoorbeeld dat ik de live audiodescriptie samen met de stemmen van de acteurs ervaarde als een soort theatraal luisterboek. In de tweede akte daarentegen, toen ik mijn bril afzette, veranderden de vlekken op het toneel met behulp van de live audiodescriptie in een verhaal. De interpretatie die de blindentolk aan de vlekken gaf was een welkome informatiebron. En niet alleen voor mij. Alle bezoekers met een visuele beperking kwamen zeer enthousiast de zaal uit en konden mede dankzij Stichting Komt het Zien enorm genieten van onder andere de scheten en boeren van Shrek en Fiona, de ijdele keuzes van Heer Farquaad en de onuitputtende energie van Ezel.
Tot slot is Stichting Komt het Zien al meer dan tien jaar uniek in haar werkwijze. In een klein team reizen ze in wisselende samenstelling wekelijks het hele land af om voorstellingen te voorzien van live audiodescripties en meet en feels, waarbij ze rekening houden met een divers aanbod aan genres. Er is geen enkele andere organisatie die zo nauw samenwerkt met de doelgroep, de theaters en de producenten om de voorstelling toegankelijk te maken voor mensen met een visuele beperking. Ben je ook benieuwd bij welke voorstellingen ze in seizoen 25-26 staan? Neem dan zeker even een kijkje op hun website https://www.komthetzien.nl/agenda
*
Renske Lenderink
Sinds dat ik op tien-jarige leeftijd de musical Tarzan heb gezien, ontdekte ik mijn liefde voor musical. Ik werd verliefd op de kracht van het theater om verhalen te vertellen die mensen samen brengen, uitdagen en raken.
Voor mij speelt muziek hierin een belangrijke rol, omdat muziek mij verbindt met dat wat er op toneel, om mij heen of in de wereld gebeurt. Om deze reden vind ik musical een zeer inspirerend genre
Reactie plaatsen
Reacties